Karma dla kota - sucha, mokra, a może myszy? O tym, czy koty potrzebują błonnika

Dlaczego tak bardzo zależy nam na wyborze najlepszej możliwej karmy dla kota? Ukochaliśmy te zwierzęta z rozmaitych powódów: za ich tajemniczość, za wyjątkową zdolność kojenia stresu samą swoją obecnością i za akcent humorystyczny, który wprowadzają do naszej codzienności. Często kochamy także za niezależność, która przypomina nam, że tak naprawdę to one nas wybrały; za to, jak bardzo przypominają nam nawet tych o wiele większych dzikich kuzynów. Mieć w domu kota, to trochę tak jak mieć w domu geparda czy tygrysa, tyle że w wersji mini i bez ryzyka przykrych konsekwencji.

Biorąc pod uwagę to, jak przez wiekui Kot domowy (Felis silvestris catus) wzbogaca ludzką egzystencję, naturalnie staramy oddać te przysługi zapewniając naszym podopiecznym odpowiednie warunki życia, w tym zdrową i zbilansowaną dietę. Większość opiekunów wybiera w tym celu komercyjne karmy dla kotów, a rynek wciąż zdominowany jest przez karmy suche (ekstrudowane), choć coraz większą popularność zyskują karmy mokre, a także mięso z suplementami (barf) oraz whole prey.

Ustalenie najlepszego możliwej formy i składu karmy dla kota wciąż pozostaje przedmiotem dyskusji, do której wątków zaliczyć możemy zarówno pytania o strukturę pożywienia, jak i o ewentualną obecność błonnika w karmie. Bo czy całkowicie przecież mięsożerny kot potrzebuje błonnika? Albo czy miękka karma z puszki jest w stanie zaspokoić naturalne potrzeby kota co do struktury pokarmu?

Aby znaleźć odpowiedzi na powyższe pytania, sięgniemy do badania Jak ważna jest struktura pokarmu, gdy koty jedzą myszy? autorstwa Sylvie M-T. J. D’Hooghe i współpracowników. W niniejszym artykule przeanalizujemy badanie i sprawdzimy, jak jego wyniki mogą pomóc nam w wyborze najlepszej karmy dla kota, odpowiadając na pytania zadane w tytule.

Jak karmy dla kota mają się do jego faktycznych potrzeb?

Celem karm komercyjnych jest nie tylko ludzka wygoda, ale przede wszystkim zapewnienie zdrowia i długowieczności kotów domowych. Wiedza o fizjologii układu pokarmowego kota, jego metabolizmie oraz właściwościach składników odżywczych pozwala producentom karm opracowywać pożywne, bezpieczne i wysokiej jakości produkty, uwzględniając specyficzne potrzeby żywieniowe kotów jako ścisłych mięsożerców. Dlaczego więc w składzie suchej karmy dla kota tak często znajdują się produkty roślinne?

Ekstrudowane karmy dla kota - co to znaczy?

Ekstruzja to proces technologiczny, podczas którego składniki, takie jak mączki mięsne, tłuszcze i skrobie, są mieszane, podgrzewane pod wysokim ciśnieniem, a następnie formowane w krokiety o niskiej wilgotności. Wysoka temperatura w trakcie ekstruzji żelatynizuje skrobie i denaturuje białka, co zwiększa ich strawność i przyswajalność. Proces ten eliminuje także patogeny, czyniąc karmę bezpieczną i trwałą, a także umożliwia produkcję karm w różnych kształtach i o różnych smakach, atrakcyjnych zarówno dla kotów, jak i ich opiekunów. Rzecz w tym, że produkcja takiej karmy wymaga znacznego udziału składników roślinnych. Choć ekstrudowane karmy są wygodne i mają długi okres przydatności, ich struktura i właściwości znacznie różnią się więc od pokarmu zwierzęcego, który koty spożywają w naturze, stąd ich wpływ na zdrowie kota budzi tak gorące dyskusje.

Czy rośliny w karmie dla kota mogą być zdrowe?

Producenci karm przekonują, że włókna roślinne mogą wspierać zdrowie kotów, sprzyjając rozwojowi korzystnych bakterii jelitowych, regulując procesy fermentacji w jelicie grubym, a także wpływając na populację drobnoustrojów oraz produkcję ważnych dla zdrowia zwierząt metabolitów. Dzięki temu błonnik roślinny miałby wspomagać zapobieganie stanom zapalnym i prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Zastanawiające jest jednak to, że skład komercyjnych karm ekstrudowanych znacznie różni się od naturalnego pokarmu kotów. Czy koty w naturze tracą więc na nieobecności błonnika roślinnego w ich diecie?

Czy karma dla kota i mysz są do siebie podobne?

Na wolności koty żywią się głównie małymi kręgowcami, takimi jak myszy, które dostarczają pełnowartościowego białka, tłuszczów oraz szerokiego spektrum składników odżywczych. Materia roślinna, obecna w układzie pokarmowym ofiary, stanowi znikomy procent ich diety. Tymczasem większość suchej karmy dostępnej na rynku składa się z drobno zmielonych składników roślinnych oraz składników pochodzenia zwierzęcego, które są gotowane i formowane w krokiety powlekane substancjami zwiększającymi smakowitość.

Proces ekstruzji zwiększa strawność suchej karmy dla kota, redukując ilość niestrawionych frakcji docierających do jelita grubego. To jednak oznacza, że włókna roślinne i niestrawione białka stają się głównym substratem dla mikroorganizmów jelitowych. Skład tych frakcji w dużym stopniu kształtuje populację drobnoustrojów oraz produkty fermentacji, które mogą albo wspierać zdrowie kota, albo działać obciążająco na jego organizm.

Dlaczego to, co dzieje się w jelitach kota jest tak ważne?

Mikrobiom przewodu pokarmowego wpływa na reakcje metaboliczne i immunologiczne organizmu, co czyni go fundamentem zdrowia kotów. Bakterie jelitowe rozkładają niestrawne cząsteczki organiczne, wytwarzając metabolity, takie jak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA). SCFA wspierają kontrolę masy ciała, poprawiają wrażliwość na insulinę, chronią przed nieswoistymi zapaleniami jelit (IBD) i zmniejszają ryzyko chorób metabolicznych, takich jak otyłość, cukrzyca czy niektóre nowotwory.

Białko i błonnik w jelitach kota

Białko jest najważniejszym składnikiem diety kota, ale jego trawienie wymaga odpowiednich warunków. Niestrawione białko w jelicie grubym ulega procesom fermentacji proteolitycznej, które prowadzą do produkcji zarówno korzystnych, jak i potencjalnie szkodliwych związków. Pozytywnym efektem jest wytwarzanie kwasów tłuszczowych o rozgałęzionym łańcuchu (BCFA), które wspierają zdrowie metaboliczne i pomagają utrzymać prawidłowy mikrobiom jelitowy. BCFA odgrywają także ważną rolę w wykorzystywaniu aminokwasów jako źródła energii u kotów na wysokobiałkowej diecie.

Jednak fermentacja białek wiąże się także z powstawaniem toksycznych metabolitów, takich jak amoniak (NH₃), aminy, fenole i indole. NH₃ w nadmiarze uszkadza nabłonek jelitowy, zaburza mikroflorę i obciąża wątrobę, zwiększając ryzyko stanów zapalnych i problemów trawiennych. Podobnie nadmiar amin, fenoli i indoli działa toksycznie, prowadząc do podrażnienia błony śluzowej jelit oraz zaburzeń mikrobioty.

Obecność błonnika w diecie kota odgrywa istotną rolę w ograniczaniu nadmiaru fermentacji białek. Błonnik kieruje mikrobiotę w stronę fermentacji błonnika, co zmniejsza produkcję toksycznych metabolitów a wspiera rozwój korzystnych bakterii. Dodatkowym zadaniem błonnika jest regulacja pasażu treści pokarmowej.

Błonnik roślinny czy błonnik zwierzęcy?

Niedawno wprowadzono termin „włókno zwierzęce” na określenie frakcji pochodzenia zwierzęcego, takich jak włosy, skóra, chrząstki czy kości, które wykazują funkcje podobne do błonnika roślinnego. Badania na gepardach wykazały, że skarmianie całych ofiar (np. gryzoni whole prey) zmniejsza stężenie BCFA, indolu, fenolu i surowiczego siarczanu indoksylu w kale kotów.

Taka zmiana wpływa korzystnie na zdrowie jelit, zmniejszając podrażnienia i uszkodzenia nabłonka jelitowego, wspierając równowagę mikrobioty i ograniczając ryzyko stanów zapalnych. Zmniejszone podrażnienie jelit przekłada się także na mniejszą aktywację układu odpornościowego, co zapobiega przewlekłym stanom zapalnym i wzmacnia odporność organizmu. Obniżenie toksycznych metabolitów odciąża wątrobę, wspierając jej funkcje detoksykacyjne, i zmniejsza ryzyko nefrotoksyczności, co jest istotne w prewencji chorób nerek. Wszystkie te korzyści pomagają także ograniczyć ryzyko rozwinięcia chorób takich jak nieswoiste zapalenia jelit (IBD).

Jak rodzaj karmy wpływa na zdrowie jelit kota?

Rodzaj pożywienia ma niebagatelne znaczenie dla procesów trawiennych i funkcjonowania jelit kota. U psów wykazano, że dodanie 10% nierozpuszczalnego błonnika do diety opóźnia opróżnianie żołądka i wydłuża czas pasażu treści przez jelito grube. U kotów również kształt i struktura krokietów karmy ekstrudowanej wpływa na procesy trawienne. Szybkość opróżniania żołądka, na przykład, zależy od fizycznej struktury karmy dla kota – mokrej lub suchej.

Naturalne zachowanie kota podczas jedzenia, takie jak połykanie dużych fragmentów ofiary (np. myszy whole prey), wiele mówi o naturalnym przystosowaniu kotów do rodzaju spożywanego pokarmu. Ponieważ koty nie rozdrabniają pokarmu zębami na mniejsze cząstki, połknięte fragmenty muszą zostać dalej przetworzone przez żołądek, zanim trafią do jelita cienkiego. Włókno zwierzęce, w tym białka oporne na trawienie enzymatyczne, wykazuje różnorodne właściwości fizykochemiczne, które mogą wpływać na populacje drobnoustrojów i profile produktów fermentacji w jelicie grubym.

W przytaczanym badaniu postawiono hipotezę, że dieta o większej strukturze, na przykład całe myszy (WM) w porównaniu z rozdrobnionymi myszami (MM) lub karmą ekstrudowaną, będzie opóźniać opróżnianie żołądka, mając korzystny wpływ na przepływ substratów do mikrobioty jelita grubego, procesy fermentacji i skład mikrobiomu. W badaniu porównano wpływ różnych struktur pożywienia na procesy trawienne, mikrobiotę kałową oraz produkty fermentacji u kotów, analizując różnice między dietą składającą się z całych myszy, mielonych myszy i suchej karmy dla kotów. Wyniki okazały się bardzo ciekawe dla osób poszukujących wiedzy na temat tego, jak struktura pożywienia wpływa na zdrowie jelit i ogólną kondycję kotów.

Poznajmy bohaterów badania. Jakie koty brały w nim udział?

Badanie zostało przeprowadzone na grupie piętnastu kotów domowych krótkowłosych (siedem samców i osiem samic), wykastrowanych, w wieku około jednego roku, o początkowej masie ciała od 3,6 do 5,2 kg. Zwierzęta pochodziły z ośrodka badawczego Carus (Wageningen University, Holandia). Procedury eksperymentalne zostały zatwierdzone przez Central Animal Testing Committee w Niderlandach oraz Animal Welfare Body Uniwersytetu Wageningen.

Koty były trzymane w grupach, ale karmione indywidualnie (cztery razy dziennie: o 08:00, 11:00, 14:00 i 17:00), aby kontrolować ich masę ciała. W okresach pobierania próbek zwierzęta przenoszono do klatek metabolicznych (0,80 × 1,00 × 0,75 m) wyposażonych w kuwetę umożliwiającą zbieranie kału i moczu.  Pomieszczenia grupowe miały kontrolowaną temperaturę (20°C) oraz cykl światła–ciemności w proporcji 12:12 godzin. Wzbogacenie środowiska obejmowało drapaki, hamaki i zabawki. Koty miały swobodny dostęp do wody i były codziennie pielęgnowane przez opiekunów zwierząt oraz kierownika eksperymentu. Każdego dnia zapewniano kotom dwie godziny socjalizacji i zabawy na korytarzu obiektu, co stanowi ważną informację dla miłośników kotów.

Jak wyglądała dieta badanych kotów?

Koty karmiono trzema rodzajami pokarmu:

• Ekstrudowana sucha karma (EXT) – komercyjna, sucha karma dla kotów.
• Rozdrobnione myszy (MM) – myszy zmiksowane w blenderze.
• Całe myszy (WM) – myszy w całości, z nacięciem w linii środkowej.

Wolne od patogenów myszy mrożone rozmrażano dopiero przed podaniem ich kotom. Myszy dla kotów rozmrażano w foliowej torbie, w przegotowanej wodzie. Ilość pokarmu dostosowywano indywidualnie do potrzeb danego kota, aby utrzymać stabilną masę ciała badanych zwierzaków.

Jak badano wpływ karmy dla zdrowie kotów?

Przed rozpoczęciem badania koty były stopniowo przyzwyczajane do myszy - podawano im ich ćwiartki. Jeden z kotów nie zaakceptował takiego pokarmu i został wykluczony z dalszych analiz. Pozostałe koty były najpierw karmione komercyjną ekstrudowaną suchą karmą dla kotów (EXT) przez 16 dni, a następnie koty zostały podzielone na dwie grupy:

• grupę żywioną rozdrobnionymi myszami (MM),
• grupę żywioną całymi myszami (WM).

Każda dieta była stosowana przez 10 dni, po czym przez 5 kolejnych dni zbierano próbki kału i moczu. Dodatkowo, w dniu 16 do diety dodano znacznik w postaci 15N-glicyny, aby ocenić opróżnianie żołądka. Mocz i kał zbierano w regularnych odstępach czasu w celu analizy.

Dzięki wykorzystaniu zaawansowanych metod analitycznych badanie pozwoliło na szczegółowe określenie wpływu różnych diet na mikrobiotę jelitową, procesy fermentacyjne i zdrowie kotów. Wyniki badania pozwolily zaobserwowa jak struktura i rodzaj pokarmu mogą wpływać na trawienie, skład mikrobiomu oraz ogólną kondycję układu pokarmowego kotów.

Jak struktura karmy dla kotów wpłynęła na ich zdrowie?

Badanie wykazało, że struktura diety faktycznie może mieć istotny wpływ na skład mikroflory jelitowej oraz końcowe produkty fermentacji u kotów. Karmienie kotów całą zdobyczą (whole prey dla kotów) miało korzystny wpływ na zdrowie przewodu pokarmowego, jednak nie jest jasne, czy wynikało to z chemicznej, czy fizycznej struktury pokarmu. Koty karmione mielonymi (MM) i całymi myszami (WM) wykazywały podobne profile mikrobiologiczne, a różnice liczebne w produktach fermentacji były niewielkie. Jednak w porównaniu z dietą ekstrudowaną (EXT), czyli suchą karmą dla kotów, dieta oparta na myszach znacząco zmniejszyła ilość potencjalnie szkodliwych metabolitów, takich jak amoniak (NH₃), rozgałęzione kwasy tłuszczowe (BCFA) czy para-krezol.

Dieta składająca się z myszy, choć zawierała niewiele włókien roślinnych, bogata była w „błonnik  zwierzęcy” pochodzący z niestrawnych frakcji whole prey: takich jak włosy, kości, chrząstki i skóra. Elementy te, działające na podobnej zasadnie jak błonnik roślinny, mogą wspierać zdrowie jelit poprzez regulację konsystencji kału oraz zmniejszenie fermentacji proteolitycznej. W badaniu zaobserwowano także, że koty karmione całymi myszami miały bardziej zwarty kał w porównaniu do kotów na diecie mielonej, co także wskazuje na wpływ błonnika zwierzęcego na ochronę zdrowia jelit.

Karma dla kota - która okazała się najzdrowsza?

Zmielenie myszy zwiększało powierzchnię interakcji między mikrobiotą jelitową a substratem, co prowadziło do wyższych stężeń NH₃ i amin biogennych (BA), takich jak putrescyna i spermina. Choć związki te pełnią ważne funkcje w organizmie, ich nadmiar może prowadzić do podrażnienia jelit i zwiększenia ryzyka stanów zapalnych. Ogólnie rzecz biorąc, dieta składająca się z myszy ograniczała fermentację proteolityczną, zmniejszając produkcję szkodliwych metabolitów, w porównaniu z karmą suchą (ekstrudowaną).

Przejście z karmy suchej dla kotów na dietę whole prey wywołało istotne zmiany w składzie mikrobioty jelitowej kotów. Dominacja bakterii Prevotellaceae charakterystycznych dla diety złożonej z karmy suchej, ustąpiła miejsca Fusobacteriaceae, które są bardziej związane z fermentacją białek. Chociaż zmiana ta sugeruje przystosowanie mikrobioty do wysokobiałkowej diety myszy, nie stwierdzono negatywnych skutków zdrowotnych, takich jak stany zapalne czy zaburzenia trawienia, które mogłyby wynikać z obecności Fusobacterium spp.

Dieta whole prey, niezależnie od tego, czy myszy występowały w niej w formie zmielonej czy w całości, miała wyraźny wpływ na zmniejszenie potencjalnie szkodliwych produktów fermentacji, takich jak NH₃, BCFA i BA, w porównaniu z karmą suchą (ekstrudowaną). Mimo to różnice w profilu mikrobiologicznym oraz konsystencji kału między dietą mieloną a całą ofiarą były niewielkie. Wyniki te sugerują, że struktura fizyczna pożywienia ma mniejszy wpływ na fermentację niż ogólny typ diety.

Co z tego wynika? Okazuje się, że karmienie kotów whole prey może oferować korzyści zdrowotne, takie jak zmniejszenie fermentacji proteolitycznej i produkcji toksycznych metabolitów, wspierając jednocześnie równowagę mikroflory jelitowej.  Choć potrzebne są dalsze badania, aby zrozumieć, jak różnorodność ofiar i struktura pokarmu wpływają na zdrowie przewodu pokarmowego i ogólną kondycję mięsożerców, omawiane badanie wskazuje na pozytywny wpływ na zdrowie przy stosowaniu błonnika zwierzęcego pochodzącego z whole prey w diecie kotów.

Artykuł przygotowany został na podstawie badania How important is food structure when cats eat mice? autorstwa Sylvie M-T. J. D’Hooghe, Guido Bosch, Mengmeng Sun, An Cools, Wouter H. Hendriks, Anne A. M. J. Becker, Geert P. J. Janssens, opublikowanego w British Journal of Nutrition, Volume 131, Issue 3, 14 Lutego 2024 na stronach 369 - 383.

Tekst artukułu: inessiwinska@gmail.com